Gepubliceerd door Anton Sinke op LinkedIn, 20 september 2017

Wij houden onszelf graag voor de gek… (de relatie met duurzaamheid)

In een reeks beroemde wetenschappelijke artikelen hebben de gedragspsychologen Kahneman en Tversky aan de hand van verschillende experimenten aangetoond dat mensen geneigd zijn om waarschijnlijkheden verkeerd in te schatten als zij voor simpele financiële keuzes gesteld worden. Academici kennen dit werk (goed voor een Nobel-prijs) onder de naam ‘Prospect theory’.

Hun conclusie bevat een opvallende asymmetrie: namelijk het mijden van risico bij positieve mogelijkheden maar het nemen van risico bij negatieve kansen. Een verlies heeft ongeveer 2,5 maal de impact van een even grote winst. Deze zogenaamde ‘invariantiefout’ is een van de irrationeel aandoende vertekeningen die plaatsvinden in het menselijke leer- en denkproces.

Ook uit andere experimenten blijkt dat wij (te) snel in valkuilen lopen, zoals daar zijn:

1. Beschikbaarheidsvertekening: als je kansen niet inschat op basis van gegevens die feitelijk nodig zijn maar op informatie voorhanden in ons geheugen gebaseerd eerdere ervaring;

2. Achterafvertekening: “ík heb het altijd al geweten…”, gebeurtenissen waarschijnlijker achten nadat zij zich hebben voorgedaan dan ervoor;;

3. Het inductieprobleem: waardoor wij algemene regels formuleren op basis van onvoldoende informatie;

4. Misvatting over verbinden of scheiding: de kans overschatten dat 7 gebeurtenissen met een kans van 90% zich allemaal gaan voordoen en de kans onderschatten dat minstens 1 op de 7 gebeurtenissen met een kans van 10% zich zal voordoen;

5. Geen scherp gevoel voor verhoudingen: waardoor wij niet in proportie inschatten kunnen welk offer nodig is om schade in een andere orde van grootte te voorkomen;

6. Al te groot vertrouwen in het vergelijken met behulp van een standaard: waardoor wij de betrouwbaarheidsintervallen onderschatten waarbinnen onze schattingen juist zullen zijn ( bv het meest gunstige en het meest waarschijnlijke scenario door elkaar halen;

7. De apathie van omstanders: waardoor wij geneigd zijn om in een menigte de individuele verantwoordelijkheid af te schuiven ;

8. Enz. enz.

Zie voor meer voorbeelden het boek: Het succes van geld van Niall Ferguson. Of lees het boek De dronkemanswandeling van Leonard Mlodinow.

Gelooft u in de rationele onfeilbaarheid van de mens? Dan is dit een interessante vraag: 1 pingpongbatje en een balletje samen kosten samen € 1,10 en het batje kost 1 euro meer dan het balletje. Hoeveel kost het balletje? Het verkeerde antwoord is 10 cent. Het juiste antwoord 5 cent, want alleen met een batje van € 1,05 en een balletje van 5 cent is aan beide voorwaarden voldaan.

Goed… Wat kunnen we hiervan leren als we kijken naar de komende energietransitie?

Je zou kunnen concluderen dat het belang van een duurzame transitie beter kan worden benaderd van uit een negatief scenario. Bijvoorbeeld: door in plaats van te stellen dat de waarde van je woning stijgt, te stellen dat als je niets doet de waarde van je woning daalt!